Podatek od spadku i darowizn – opodatkowujący majątek, wymierzony od przyrostu substancji majątkowej nabytej w sposób nieodpłatny. Podatek uregulowany jest ustawą z 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn i przepisami wykonawczymi do ustawy. Opłacają go osoby fizyczne.
W konstrukcji prawnej podatku od spadku i darowizn istotny jest podział nabywcy rzeczy lub praw majątkowych na tzw. Grupy podatkowe. Zaliczenie do jednej z trzech grup następuje na podstawie osobistego stosunku osoby nabywcy wobec spadkobiercy lub darczyńcy i posiada istotne znaczenie dla wysokości obciążenia podatkowego.
Różnice miedzy grupami podatkowymi następuje zarówno pod względem skali podatkowej, stopnia progresji, kwoty wolnej od opodatkowania oraz zakresu ulg podatkowych. Obowiązek uiszczenia podatku ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych (spadkobiercy, zapisobiorcy), a w przypadku darowizny obowiązek ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy.
Podstawę opodatkowania stanowi czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych tj. wartość uzyskana po potrąceniu długów i ciężarów. W ustawie określona jest kwota wolna od podatku. Ustawa przewiduje szereg zwolnień od podatku, jak również ulgi, szczególnie dotyczące określonej polityki mieszkaniowej. Wysokość podatku od spadku i darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczany jest nabywca. Ustalone zostały 3 grupy podatkowe. Obliczenie i pobór podatku od darowizn jest z reguły obowiązkiem notariusza, który jest płatnikiem podatku. Ustawa z 10 grudnia 1993 r. o finansowaniu gmin przekazuje podatek od spadku i darowizn gminom, jako ich dochód własny.
Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych (obywatelach polskich lub osobach zamieszkałych na stałe w Polsce), będących nabywcami własności rzeczy i praw majątkowych. Powstanie obowiązku podatkowego uzależnione jest, od sposobu nabycia, lub charakteru prawnego, rzeczy i praw majątkowych.
Obowiązek podatkowy nie dotyczy:
Nabywców własności rzeczy i praw majątkowych oraz obdarowanych i darczyńców, jeżeli w dniu nabycia byli obcokrajowcami i nie mieli stałego miejsca zamieszkania w Polsce – w odniesieniu do rzeczy ruchomych znajdujących się w kraju lub praw majątkowych podlegających wykonaniu w kraju, Nabycia w drodze spadku lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw. Podatkiem objęte jest nabycie przez osoby fizyczne rzeczy i praw majątkowych w drodze: Spadku – własność rzeczy znajdujących się w kraju (lub za granicą) i praw majątkowych wykonywanych w kraju (za granicą), Darowizny – własność rzeczy znajdujących się w kraju (za granicą) i praw majątkowych wykonywanych w kraju (za granicą), Zasiedzenia – własność rzeczy, Dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci – prawo do wkładu oszczędnościowego. Podstawą opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), pomniejszona o kwotę wolną od podatku. Wartość nabytych rzeczy i praw ustala się wg ich wartości rynkowej, w oparciu o ceny stosowane w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, na dzień powstania obowiązku podatkowego.
Kwota wolna od opodatkowania w I grupie podatkowej wynosi 9 057 zł; w II grupie podatkowej w przybliżeniu 3/4 kwoty z grupy pierwszej (6 838 zł.); w III grupie w przybliżeniu 1/2 kwoty z grupy pierwszej (4 607 zł.). Stawki podatkowe dla spadków i darowizn: 1. Stawki podatku, z wyłączeniem przypadków nabycia własności w drodze zasiedzenia, są stawkami procentowymi, zmiennymi, progresywnymi, o rozpiętości od 3% do 20%. Stawki podatkowe są zróżnicowane w zależności od wartości nabytego prawa majątkowego lub rzeczy oraz stosunku osobistego między zbywcą a nabywcą prawa majątkowego. Z punktu widzenia stosunku osobistego określono trzy grupy podatkowe: I grupa – małżonkowie, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie, II grupa – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych, III grupa podatkowa – pozostali nabywcy. 2. Dla opodatkowania zasiedzeń zastosowano jednolitą, 7% stawkę podatkową od wartości rzeczy. Ponieważ pomiędzy prawem poprzednika a prawem nabywcy rzeczy ruchomych lub nieruchomości nie występuje jakakolwiek zależność[9] (nabycie prawa własności do ruchomości następuje po trzech latach, w odniesieniu do nieruchomości – po 20 nie jest możliwe zaliczenie nabywcy do określonej grupy podatkowej i zastosowanie którejkolwiek skali podatkowej. W przypadku zasiedzeń nie istnieje możliwość odliczenia kwot wolnych od opodatkowania. Zróżnicowanie obciążenia podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn prezentuje wykres i tabela.
Kwoty nadwyżki w złotych ponad do 1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej: 9 660 zł – 9 660 zł 19 320 zł
19 320 zł – 3% 289,80 zł i 5% od nadwyżki ponad 9 660 zł 772,80 zł i 7% od nadwyżki ponad 19 320 zł 2) od nabywców zaliczonych do II gr. podatkowej: 9 660 zł – 9 660 zł 19 320 zł
19 320 zł – 7% 676,20 zł i 9% od nadwyżki ponad 9 660 zł 1 545,60 zł i 12% od nadwyżki ponad 19 320 zł 3) od nabywców zaliczonych do III gr. podatkowej 9 660 zł – 9 660 zł 19 320 zł
19 320 zł – 12 % 1 159,20 i 16% od nadwyżki ponad 9 660 zł 2 704,80 i 20 % od nadwyżki ponad 19 320 zł
W przypadkach wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 20%, Minister Finansów w drodze rozporządzenia, ma prawo zmieniać zarówno stawki podatku jak i kwoty wolne od opodatkowania.
Zwolnienia przedmiotowe:
Zwolnienia z podatku od spadków i darowizn wyłączają z kategorii przedmiotów opodatkowania zjawiska finansowe dotyczące m.in.: Nabycia w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do pierwszej grupy podatkowej w wysokości 9 057 zł przez okres 5 lat od dnia pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy przeznaczone zostaną na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni mieszkaniowej, budowę domu jednorodzinnego itd., Nabycia przez małżonka lub zstępnych (dzieci) w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego lub usługowego, pod warunkiem prowadzenia zakładu w stanie niepogorszonym przez okres, co najmniej 5 lat od dnia przejęcia spadku albo darowizny (za wyjątkiem zdarzeń o charakterze losowym),
Nabycia własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części (a także budynków produkcyjnych wraz z urządzeniami, jeżeli nabywcami są zstępni lub małżonek zobowiązani do użytkowania budynków i maszyn stanie niepogorszonym przez okres 5 lat), za wyjątkiem budynków mieszkalnych, a także nabycia własności fizycznie wydzielonej części nieruchomości w drodze zasiedzenia przez osoby będące współwłaścicielami części ułamkowych nieruchomości, Nabycia w drodze spadku dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy, zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także dóbr kultury złożonych w muzeum, przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Świadczenia dożywotnie dla osób w wieku powyżej 80 lat.
W Polsce jest około 5 mln psów, których właściciele powinni płacić roczną opłatę sanitarną zwaną podatkiem od posiadania psów. Szacowane wpływy od wszystkich posiadaczy psa mogłyby zasilić budżet gmin łącznie kwotą 100 mln zł. W praktyce jednak wpływy te stanowią mniej niż pół procentu ogólnych dochodów własnych danej jednostki samorządowej co częściowo wynika z dużej liczby psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych, a częściowo z braku jakiejkolwiek ewidencji płatników tego podatku. W Ostrowie Wielkopolskim, na przykład, kontrola płatności podatków za czworonogi odbywa się przy okazji kontroli nieruchmości lub kontaktów ze służbami weterynaryjnymi, które dokonują szczepień zwierząt. Zdarza się to jednak bardzo rzadko i regułą jest poleganie na uczciwości podatników.
Podatek od posiadania psów – zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych podatek od posiadania psów obowiązane są opłacać osoby fizyczne posiadające psy, chyba, że są zwolnione od tego podatku przez ustawę lub przez uchwałę podjętą przez radę gminy. Zwolnieni na mocy ustawy od wspomnianego wyżej podatku są m.in. członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsulowych, osoby posiadające psy, będące pomocą dla ludzi kalekich, podatnicy, którzy ukończyli 70 lat i prowadzą samodzielnie gospodarstwo domowe, a także ci którzy utrzymują psy w celu pilnowania gospodarstwa rolnego i stad na pastwiskach.
Górna granica stawek podatku od posiadania psa określone jest w ustawie, przy czym co roku jest ona podwyższana w drodze rozporządzenia MF w stopniu odpowiadającym wskaźnikom wzrostu cen detalicznych towarów i usług w stosunku do roku poprzedniego. Rada gminy ustala co roku stawki podatku od posiadania psów, jednak nie mogą one przekroczyć górnej granicy określonej corocznie w rozporządzeniu Ministra Finansów. W chwili obecnej maksymalne stawki podatku od jednego psa nie mogą przekroczyć 35,05 zł. rocznie. Ponadto rada gminy określa szczegółowo zasady ustalania poboru, terminy płatności, zarządza pobór podatku od posiadania psów w drodze inkasa, określa inkasentów i wysokość ich wynagrodzenia. Finansowe znaczenie podatku od posiadania psów jest niewielkie, jednakże drobne podatki i opłaty mogą także być pożyteczne, pod względem fiskalnym i pozafiskalnym. W przypadku podatku od posiadania psów obok funkcji fiskalnych ważną rolę odgrywają względy porządkowe i sanitarne.
Podatek od środków transportowych – podatek ten uregulowała ustawa z 12 stycznia 1991 r o podatkach i opłatach lokalnych. Podatkowi od środków transportowych podlegają pojazdy samochodowe, ciągniki, przyczepy, motorowery, a także wyposażone w silniki jachty promy i łodzie.) Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych, a także na jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.
W związku z nowelizacją ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, wchodzące w życie 1 stycznia 1997 r. ustalenie rocznych stawek kwotowych w zakresie omawianego podatku nie jest już dokonywane w drodze rozporządzenia MF, lecz w drodze uchwały rady gminy. Rada gminy określa, w drodze uchwały, wysokość stawek podatku od środków transportowych, z tym, że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć wymienionej w ustawie granicy. Przy określaniu stawek rada gminy powinna uwzględnić rodzaj środka, pojemność skokową silnika lub moc silnika, ładowność, masę całkowitą, a ponadto może uwzględnić wiek albo wartość środka transportowego.
Organem podatkowym w sprawach podatku od środków transportowych jest organ gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta), na terenie, której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika, a w odniesieniu do jachtów, promów i łodzi – na której terenie są te środki zarejestrowane. Podatek jest płatny w dwóch ratach każdego roku, w terminie do 15 lutego i do 15 września każdego roku.
Stawki podatkowe: Stawki podatku od środków transportowych są stawkami kwotowymi, waloryzowanymi corocznie o wskaźnik wzrostu cen towarów konsumpcyjnych przez Ministra Finansów.
Podatek leśny – konstrukcja podatku leśnego określona jest w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach,) która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1992 r. Podatek ten w swojej istocie i konstrukcji zbliżony jest do podatku rolnego. Nie jest to jednak podatek przychodowy, ponieważ fakt, z którym ustawodawca łączy powstanie obowiązku podatkowego w tym podatku polega na posiadaniu lasu, nie zaś na odnoszeniu z niego pożytków lub za prowadzenie gospodarki leśnej jako działalności gospodarczej, w tym sensie las jest wartością majątkową.
Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają wszystkie lasy z wyjątkiem lasów nie związanych z gospodarką leśną, zajętych na ośrodki wypoczynkowe, działki budowlane, rekreacyjne i wyłączonych decyzjami administracyjnymi z gospodarki leśnej na cele inne niż leśne. Lasy nie objęte podatkiem leśnym podlegają podatkowi od nieruchomości. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku leśnego ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które:
– są właścicielami albo samoistnymi posiadaczami lasów lub – posiadają lasy stanowiące własność- Skarbu Państwa lub gminy na podstawie zawartej umowy lub innego tytułu prawnego, a także bezumownie. Obowiązek podatkowy w podatku leśnym od lasów pozostających w zarządzie Lasów Państwowych oraz wchodzących w skład Zasobu Własności Skarbu Państwa ciąży na nadleśnictwach i na jednostkach organizacyjnych Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, faktycznie władających lasami. Od opodatkowania zwolnione są obligatoryjnie lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat, lasy wchodzące w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych, lasy ochronne, oraz lasy wpisane do rejestru zabytków. Ponadto, rada gminy może wprowadzić w drodze uchwały inne zwolnienia niż przewidziano w ustawie. Konstrukcja podstawy opodatkowania jest stosunkowo złożona. Stanowi je liczba hektarów przeliczeniowych ustalona na podstawie powierzchni głównych gatunków drzew w drzewostanie i klas bonitacji.
Tabela zawarta w ustawie o lasach zawiera przeliczniki powierzchni lasu wyrażone w hektarach fizycznych na hektary przeliczeniowe przy uwzględnieniu gatunków drzew w drzewostanach i klasy bonitacji drzewostanu. Podatek leśny od 1 ha przeliczeniowego za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 0,200 m3 drewna tartacznego iglastego, obliczone wg średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Średnią cenę sprzedaży drewna tartacznego iglastego ustala się na podstawie komunikatu Prezesa GUS ogłaszanego w MP w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału.
Dla lasów ochronnych, lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych oraz lasów, dla których nie ma sporządzonego planu urządzenia lasu lub uproszczonego planu urządzenia lasu, podatek leśny za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 0,3 q żyta od powierzchni 1 ha fizycznego lasów i gruntów leśnych, ustalonej na podstawie ewidencji gruntów. Osoby fizyczne uiszczają podatek leśny w czterech równych ratach na podstawie odpowiedniej decyzji wójta, burmistrza, prezydenta ze względu na miejsce położenia lasu. Pozostali podatnicy uiszczają ten podatek na podstawie sporządzanych przez siebie deklaracji bez wezwania na rachunek budżetu właściwej gminy. Zgodnie z nowelizacją, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, nadleśnictwa oraz jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, zobowiązane będą składać deklaracje na podatek leśny na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu określonego wzoru, w terminie do dnia 15 stycznia. Znaczenie podatku leśnego może być istotne w gminach, na których terenie położone są duże obszary lasów. Działalność leśna powinna przynosić określone przychody.
Ulgi podatkowe: – Po okresie zwolnienia z podatku, dla gruntów wymienionych w trzech ostatnich punktach, stosowana jest ulga podatkowa w wysokości: 75% w pierwszym roku; 50% w drugim. – Podatnikom podatku rolnego, na okres nie dłuższy niż 15 lat, przysługuje 25% ulga inwestycyjna z tytułu: – Budowy lub modernizacji budynków inwentarskich oraz obiektów służących ochronie środowiska. – Zakupu i zainstalowania: deszczowni, urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia gospodarstwa w wodę oraz urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii. – Ulga ta przyznawana jest po zakończeniu inwestycji pod warunkiem jej odpowiedniego udokumentowania.
– Stosowana jest również 60% ulga podmiotowa dla żołnierzy ( odbywających zasadniczą służbę wojskową, służbę zastępczą lub szkolenie wojskowe, trwające dłużej niż 9 miesięcy. – Przewidziane są także ulgi przedmiotowe stosowane z urzędu dla gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich w wysokości: 30% kwoty podatku dla gruntów klas: I, II, IIIa, III, IIIb, lub 60% kwoty podatku dla gruntów klasy IVa, IV, IVb. – Szczególną formą ulgi w podatku rolnym jest zaniechanie ustalania lub poboru podatku. Zaniechanie ma miejsce w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej, która spowodowała istotne szkody majątkowe. Podstawą obliczenia wysokości ulgi jest wysokość otrzymanego przez poszkodowanych odszkodowania z tytułu ubezpieczenia.
– Za specyficzną ulgę uznaje się również prawo wojewody do zaliczenia niektórych gmin do innych okręgów podatkowych. Prawo to przysługuje również radzie gminy w odniesieniu do niektórych wsi. – Rada gminy może wprowadzić inne niż wymienione ulgi i zwolnienia. Rada gminy jest uprawniona do obniżania ceny skupu ustalanych dla potrzeby podatku rolnego.
Pośród ulg i zwolnień wyróżnić można ulgi i zwolnienia stosowane z urzędu oraz przyznawane, na wniosek podatnika, w drodze decyzji przez wójta, burmistrza lub prezydenta. W przypadku podatku rolnego wprowadzono specyficzny mechanizm kumulowania ulg i zwolnień podatkowych. W pierwszej kolejności stosuje się ulgi dotyczące terenów górskich, a następnie ulgi związane z gruntami o niższych klasach, scalonymi, zagospodarowanymi itd., ulgi dla rodzin żołnierzy i ulgi w razie klęski żywiołowej. Każda ulga zmniejsza podstawę do naliczenia kolejnej.
Obowiązek podatkowy w podatku rolnym powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Obowiązek wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek. Rozwiązanie to eliminuje możliwość podwójnego opodatkowani gruntów rolnych, podatkiem rolnym i podatkiem od nieruchomości, w przypadku przeznaczenia ich na inną działalność niż działalność rolnicza. W przypadku osób fizycznych podatek rolny wraz z podatkiem leśnym i od nieruchomości pobierane są w formie łącznego zobowiązania pieniężnego na podstawie jednego nakazu płatniczego. Taki pobór podatków umożliwiają przepisy wykonawcze do ustawy o zobowiązaniach podatkowych.
Podatek rolny – opodatkowujący grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha., mający charakter przychodowy. W praktyce wpływy z tytułu podatku rolnego kształtują się na niższym poziomie niż to przewidywano w momencie konstruowania systemu podatkowego gmin. Składa się na to wiele czynników m.in. polityka państwa wobec rolnictwa, system celny, procesy gospodarki, prywatyzacje państwowych gospodarstw.
Podatek rolny uregulowany jest ustawą z 15 XI 1984 r., o podatku rolnym (Dz. U. 1993 r. Nr 94 poz. 431 z późn. zm.). Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty gospodarstw rolnych, w związku z tym podatek jest często mylnie nazywany gruntowym. Podatkowi rolnemu podlegają te grunty gospodarstw rolnych, które stanowią własność, lub znajdują się w posiadaniu osoby fizycznej lub osoby prawnej, albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej (np. Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa).
Z opodatkowania wyłączone zostały grunty: 1) pod jeziorami i wodami płynącymi, 2) stanowiące nieużytki, 3) wpisane do majątku zabytków, 4) zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej inna niż działalność5) rolnicza, 6) stanowiące działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, którzy osiągnęli wiek emerytalny, bądź są inwalidami I lub II grupy, 7) wyłączone na cele nierolnicze na podstawie ostatecznych decyzji administracyjnych. Podmiotami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki nie posiadające osobowości prawnej, które są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych lub posiadające – na podstawie zawartej umowy albo innego tytułu prawnego, a także bezumownie – grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy.) Z obowiązku podatkowego zwolnione są gminy i Skarb Państwa. Od opodatkowania podatkiem od nieruchomości wolne są kościelne osoby prawne, gminy żydowskie, Związek Gmin Żydowskich, jeżeli nieruchomości lub ich części przeznaczone są na cele niemieszkalne (za wyjątkiem wykorzystywanej na działalność gospodarczą), lub mieszkalne duchownych i członków zakonu. Podstawą opodatkowania w podatku rolnym stanowi liczba hektarów przeliczeniowych, która ustalona jest na podstawie powierzchni, rodzajów, klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów oraz zaliczenia do okręgu podatkowego. Na potrzeby podatku, ustalone zostały cztery okręgi podatkowe, do których zaliczono gminy, miasta oraz dzielnice w miastach w zależności od warunków ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych. Tabela zawarta w ustawie o podatku rolnym określa przeliczniki, według których powierzchnię użytków rolnych wyrażoną w hektarach przelicz się na hektary przeliczeniowe. W celu obliczenie podatku należy zastosować odpowiednią stawkę kwotową odnoszącą się do 1 ha przeliczeniowego.
Rodzaje użytków rolnych Grunty orne Łąki i pastwiska Okręgi podatkowe I II III IV I II III IV Klasa użytków rolnych Przeliczniki I 1,95 1,80 1,65 1,45 1,75 1,60 1,45 1,35 II 1,80 1,65 1,50 1,35 1,45 1,35 1,25 1,10 III a 1,65 1,50 1,40 1,25 III 1,25 1,15 1,05 0,95 III b 1,35 1,25 1,15 1,00 IV a 1,10 1,00 0,90 0,80 IV 0,75 0,70 0,60 0,55 IV b 0,80 0,75 0,65 0,60 V 0,35 0,30 0,25 0,20 0,20 0,20 0,15 0,15 VI 0,20 0,15 0,10 0,05 0,15 0,15 0,10 0,05 Źródło: Ustawa o podatku rolnym Stawki podatku rolnego są rocznymi stawkami kwotowymi, kształtowanymi w relacji do 1 ha przeliczeniowego. Ustala się je jako równowartość pieniężną 2,5 q żyta obliczona wg średniej ceny skupu żyta za pierwsze 3 kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Na podstawie komunikatu Prezesa GUS z 20 października 2000 roku średnia cena żyta za okres III pierwszych kwartałów 2000 roku wynosiła 35,82 zł/1q. – zatem podatek, z 1 hektara przeliczeniowego (dla przelicznika 1,0) w roku 2001 będzie wynosił 89,50 zł. Rada gminy może jednak obniżyć średnią cenę skupu żyta, określone przez Prezesa GUS. Podatek rolny od osób fizycznych ustala w drodze decyzji na rok podatkowy wójt (burmistrz, prezydent) właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów. Podatek rolny płatny jest w 4 ratach, w terminie do 15 marca, maja, września i listopada roku podatkowego. Ustawa przewiduje stosowanie licznych zwolnień i ulg. Część z nich ma charakter przedmiotowy i nawiązuje do właściwości (np. niskiej jakości). Inne mają charakter stymulacyjny, bądź wynikają ze zdarzeń losowych, a także z faktu położenia gruntów na terenach górskich i podgórskich. Natomiast podmiotowy charakter mają ulgi z tytułu zmniejszonej zdolności płatniczej. Podatek rolny ma duże znaczenie w gminach wiejskich, gdzie jest głównym źródłem dochodów budżetu gminnego. Ma on charakter produkcyjny, związany jest z produkcją rolną, jej wydajnością, efektywnością, rozmiarami i strukturą, podejmowanymi inwestycjami. Ma więc, przynajmniej w części inny charakter niż podatek od nieruchomości. Wysokość zobowiązania podatkowego w zakresie podatku rolnego zależy od czynników kształtujących przychody i koszty gospodarstwa rolnego, oraz od sytuacji osobistej podatnika. Zwolnienia przedmiotowe: W ustawie o podatku rolnym określono następujące zwolnienia: Użytki rolne klas V,VI.VI z (zwolnienie stosowane z urzędu). Grunty położone w pasie drogi granicznej (zwolnienie stosowane z urzędu). Grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją. Użytki rolne, na których zaprzestano produkcji rolnej , przy czym zwolnienie dotyczyć może nie więcej niż 20% powierzchni użytków rolnych gospodarstwa, nie więcej niż 10 ha (do 3 lat). Grunty lub prawo wieczystego użytkowania gruntów, nabyte w drodze kupna na utworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego gospodarstwa do powierzchni nie przekraczającej 100 ha, oraz grunty Państwowego Funduszu Ziemi i Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (na 5 lat) ( Grunty powstałe z zagospodarowania nieużytków (na 5 lat). Grunty otrzymane w wyniku wymiany lub scalenia (na 1 rok).
Podatek od nieruchomości– jeden z trzech podatków z ustawy z 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, którego przedmiotem jest majątek – budynek, budowle i grunt nie związany z działalnością rolną lub leśną; w projektach jego zmiany planuje się upowszechnienie wartościowej podstawy opodatkowania nieruchomości, opartej o kataster nieruchomości. Wpływy z tytułu podatku od nieruchomości, podobnie zresztą jak i z pozostałych podatków majątkowych są stosunkowo pewne.
Dochody płynące z tego podatku nie są jednak elastyczne, gdyż nie łatwo wpłynąć w krótkim okresie na rozwój źródeł tego podatku, przy czym wydajność tych źródeł nie dostosowuje się do zmieniających się potrzeb gmin. Ponadto źródła podatku od nieruchomości są nierównomiernie rozłożone w przekroju gmin, co sprawia, że jest on szczególnie niedogodny dla gmin słabo zagospodarowanych.
W literaturze często postuluje się przeprowadzenie reformy podatku od nieruchomości, aby uczynić z niego nie tylko źródło zasilania budżetów gmin, lecz także instrument, którym organy gminne mogłyby się posługiwać w stosunku do wszystkich właścicieli i użytkowników, zarówno nieruchomości, jak i gruntów, wpływając na racjonalną gospodarkę w tym zakresie, rozpatrywaną z punktu widzenia interesów gminy. Podatek ten mógłby odegrać szczególną rolę w dużych miastach, w których z reguły występuje brak terenów i silna tendencja rozwoju budownictwa mieszkaniowego oraz różnych form działalności gospodarczej. Konstrukcję prawną tego podatku reguluje ustawa z 12 stycznia 1991 r., o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. nr 9, poz.31 z późn. zm.).
Górne granice stawek określa bowiem corocznie MF, w drodze rozporządzenia. Kształt działania na obszarze działania gminy określa także uchwała rady gminy w zakresie dotyczącym stawek podatkowych oraz ewentualnych zwolnień z opodatkowania. Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na osobach fizycznych, prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które pozostają w określonym stosunku prawnym do nieruchomości, w szczególności są jej właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub zależnymi, a także zarządcami i użytkownikami wieczystymi nieruchomości.) Przedmiotem opodatkowania zgodnie z ustawą są budynki lub ich części, budowle lub ich części przeznaczone na działalność gospodarczą inne niż rolnicze lub leśne, lub grunty objęte tymi przepisami.
Cele wiązane z działalnością gospodarczą inną niż działalność rolniczą lub leśną, grunty pod jeziorami, grunty zajęte na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrownie wodne. Podstawą wymiaru w podatku od nieruchomości stanowi, bądź powierzchnia użytkowa budynków lub ich części, dla budowli ich wartość ustalona dla potrzeb amortyzacyjnych na dzień 1 stycznia roku podatkowego, lub w szczególnych przypadkach ich wartość rynkowa, natomiast dla gruntów powierzchnia ich gruntów. Stawki w tym podatku określa rada gminy (jak wspomniano wyżej). Wysokość stawek podatku od nieruchomości uzależniona jest od tego, jakiego przedmiotu opodatkowania stawki dotyczą, a także od tego, jaki jest charakter i przeznaczenie opodatkowanej nieruchomości. Stawki podatku w odniesieniu do budynków i gruntów są stawkami kwotowymi. Rada gminy określa wysokość stawek podatku od nieruchomości, z tym że podatek ten nie może przekroczyć rocznie: 1) od budynków mieszkalnych lub ich części – 0,46 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej, 2) od budynków lub ich części związanych z działalnością gospodarczą inną niż rolnicza lub leśna, z wyjątkiem budynków lub ich części przydzielonych na potrzeby bytowe osób zajmujących lokale mieszkalne, oraz od części budynków mieszkalnych zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej – 15,86 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej, 3) od budynków lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym – 7,38 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej, 4) od pozostałych budynków lub ich części – 5,29 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej, 5) od budowli – 2% ich wartości określonej na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4-6, 6) od gruntów związanych z działalnością gospodarczą inną niż działalność rolnicza lub leśna, z wyjątkiem związanych z budynkami mieszkalnymi – 0,56 zł od 1m2 powierzchni, 7) od gruntów: – będących użytkami rolnymi nie wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 i z 1994 r. Nr 1, poz. 3 i z 1996 r. Nr 91 poz. 409), wykorzystywanych na cele rolnicze – 0,05 zł od 1m2 powierzchni, – pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych – 3,09 zł od 1 ha powierzchni, – pozostałych – 0,08 zł od 1 m2 powierzchni. W podatku rada gminy może zastosować pewne zwolnienia. Podatek od nieruchomości nie jest konkurencyjny w stosunku do podatków uiszczanych do budżetu państwa. Uznawany jest on za najbardziej wydajny podatek lokalny.
Zbiór wszystkich podatków i związane z nimi przepisy obowiązujące w danym kraju nazywamy systemem podatkowym. Kształt tego systemu, a zatem liczba podatków, ich konstrukcja i wzajemne powiązania między nimi mają duży wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej, możliwości rozwoju gospodarczego kraju i w rezultacie na warunki życia wszystkich obywateli.
Obecnie obowiązuje w Polsce 8 ustaw nakładających obowiązki podatkowe; jeśli wliczyć wpłaty z zysku i opłatę skarbową – to regulacji jest 10. Konstytucja nakazuje, aby podatki były nakładane wyłącznie w drodze ustawy. Zasady funkcjonowania systemu podatkowego (procedury, informacja, ochrona tajemnicy itp.) reguluje uchwalona w sierpniu 1997 r. Ordynacja podatkowa.
Na prawną infrastrukturę systemu podatkowego składają się też ustawy przyznające podatnikom przywileje, w tym tzw. ustawy związkowe; umowy międzynarodowe, w tym 63 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz – wskazane ustawami – rozporządzenia wykonawcze. Uchwalona w 1997 r. Konstytucja RP ostatecznie potwierdziła, że do przepisów prawa podatkowego nie zalicza się wszelkiego rodzaju zarządzeń, obwieszczeń, okólników czy pism wyjaśniających. Obowiązują one wyłącznie jednostki podległe wydającemu zarządzenie, a nie podatników.
Na polski system podatkowy składa się dziś 11 tytułów podatkowych, czyli rodzajów podatków. Dochodami budżetów gminnych są także 4 rodzaje opłat, które co prawda nie noszą wszystkich cech podatku, jednak stosuje się do nich przepisy o zobowiązaniach podatkowych. Do elementów polskiego systemu podatkowego trzeba też zaliczyć quasi-podatki, nazywane składkami, a w tym przede wszystkim składkę na ubezpieczenie społeczne (ZUS). Z punktu widzenia podatnika, najistotniejszy jest podział podatków na dwie grupy: podatki bezpośrednie, czyli takie, które są obliczane od indywidualnego dochodu, przychodu, czy majątku. Do głównych podatków bezpośrednich zaliczamy: § podatek dochodowy od osób fizycznych (z ang. PIT), § podatek dochodowy od osób prawnych (z ang. CIT), § podatek od spadków i darowizn, § podatek rolny, § podatek leśny, § podatek od nieruchomości, § podatek od środków transportu, § podatek od posiadania psów. podatki pośrednie, czyli takie, które są wliczane w cenę towaru lub usługi. Płatnikiem tych podatków są sprzedawcy, jednak faktycznie obciążają one ostatecznego konsumenta. Do tej kategorii zaliczamy: § podatek od towarów i usług, zwany także podatkiem od wartości dodanej (z ang. VAT), § podatek akcyzowy, § podatek od gier. Opłaty, które w pełni stanowią dochód gmin, a są ponoszone przez przedsiębiorstwa i osoby fizyczne, to: opłata skarbowa, czyli należność pobierana przy załatwianiu spraw przez organy administracji rządowej i samorządowej, oraz od niektórych czynności cywilnoprawnych; opłata targowa, według stawek i reguł określonych przez gminę, opłata administracyjna, czyli rodzaj lokalnej opłaty skarbowej, opłata miejscowa, zwana też turystyczną, czy klimatyczną, bywa wprowadzana – za zgodą wojewody -w niektórych gminach o szczególnych walorach naturalnych. Podstawową grupę dochodów własnych stanowią podatki i opłaty lokalne. Podatki lokalne możemy podzielić na regulowane przez państwo i ustalone przez samorządy terytorialne. Metody regulowania podatków lokalnych przez państwo mogą być rozmaite. Organy państwowe dokonują doboru podatków, które mogą wpływać do budżetów samorządowych, co znajduje wyraz w ustawach. Mają one charakter w pełni obligatoryjny lub też organy samorządowe wybierają z ?listy” ustalonej przez państwo te podatki, które są ze względu na warunki danego samorządu terytorialnego – najbardziej dogodne. Podatki lokalne regulowane przez organy państwowe są nadal – mimo oddania ich do dyspozycji samorządów – instrumentem polityki finansowej państwa wobec jednostek gospodarczych, gdy wpływy z tych tytułów są ustalone w oparciu o elementy techniki podatkowej określane ogólnie obowiązującymi przepisami prawnymi. Nie są to więc dochody swobodnie kształtowane przez organy samorządowe. Samorządy mogą jednak wpływać na ich wysokość, szczególnie, gdy pozostawia się im swobodę doboru stawek lub możliwość wyboru stawek w granicach ustalonych przez państwo, decyzje dotyczące ulg i zwolnień itp. Ponadto organy samorządowe mogą pośrednio wpływać na wysokość dochodów z tytułu omawianych podatków i opłat przez oddziaływanie na rozwój procesów społeczno – gospodarczych, kształtujących podstawę opodatkowania. Podatki ustalone przez samorządy terytorialne charakteryzują się tym, że o ich rodzaju, konstrukcji i wprowadzeniu decydują same samorządy, Opłaty lokalne typu publicznoprawnego charakteryzują się tym, ich rodzaje i konstrukcja są ustalone albo przez państwo w sposób jednolity dla wszystkich samorządów terytorialnych, albo rodzaje opłat ustala państwo, a samorząd terytorialny decyduje o stawkach lub też samorząd ustala zarówno ich rodzaje, jak i konstrukcję.
W dwóch ostatnich przypadkach wpływy z opłat mogą kształtować się rozmaicie w przekroju poszczególnych samorządów. Omawiając problematykę dochodów i opłat lokalnych, należałoby precyzyjnie określić co rozumiemy pod pojęciem ?dochodu podatkowego gmin”. Otóż dochodem podatkowym gmin należałoby określić przymusowe świadczenie pieniężne o charakterze ogólnym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, pobierane przez jednostki samorządu terytorialnego w całości lub w części. Świadczenia takie nakładane są na podstawie aktów normatywnych o charakterze ustawowym oraz w trybie samoopodatkowania mieszkańców. Dochody podatkowe gmin można klasyfikować w różny sposób, na podstawie zróżnicowanych kryteriów. Podziałem dochodów podatkowych gmin ze względu na kryterium prawne – ich związku z budżetem gmin w całości lub w części jest ich podział na podatki samorządowe i udziały w podatkach państwowych. Dokonując podziału według charakteru ekonomicznego podatków, dzieli się je na ogół na grupy zbliżone swą konstrukcją, umieszczając je: – po pierwsze, w grupie podatków bezpośrednich lub pośrednich wyróżnionych z punktu widzenia tożsamości osoby podatnika formalnego i rzeczywistego,) – po drugie, dzieląc je według przedmiotu opodatkowania na przychodowe, dochodowe, majątkowe, od wydatków.
Mniejsze znaczenie odgrywają inne podziały – np. podatki zwyczajne, którymi jest większość podatków samorządowych i nadzwyczajne lub obligatoryjne i rzadziej występujące w systemach podatkowych- fakultatywne. Ze względu na osobę podatnika można z kolei wyróżnić podatki pobierane od osób fizycznych i osób prawnych. Podstawowym (wymienionym wyżej) podziałem podatków, który odnosi się do wszystkich podatków, w tym także do podatków lokalnych jest ich podział na podatki bezpośrednie i pośrednie. Bowiem podatki bezpośrednie są związane z wysokością osiąganych dochodów i wynagrodzeń oraz z wysokością istniejącego majątku. Do podatków tych zaliczamy podatki dochodowe, przychodowe, podatki gruntowe i majątkowe. Podatkami pośrednimi są podatki, które w sposób wtórny wskazują na domniemane istnienie dochodu i są one pobierane od dokonywanych dochodów. Zaliczamy do nich również podatki przychodowe, konsumpcyjne i obciążenia akcyzowe. Z punktu widzenia techniki poboru, podatkami bezpośrednimi są te podatki, które płacone są przez osoby bezpośrednio zobowiązane do tego przez istniejące przepisy prawne, natomiast podatki pośrednie płacą osoby nie zobowiązane bezpośrednio do ich płacenia. Z punktu widzenia przerzucania podatków – do bezpośrednich zalicza się te podatki, które nie mogą być przerzucane na inne osoby, lub przerzucane być nie powinny. Podatki pośrednie natomiast mogą być przerzucane. Wśród dochodów podatkowych gmin gminy przeważają podatki bezpośrednie.
