Oazami są przede wszystkim kraje o niewielkiej i często ubogiej ludności oraz małej powierzchni. Zgodnie z terminologią stosowaną przez ONZ, nazywa się je mikropaństwami.
Znikomość własnych źródeł podatkowych, związana z małą liczbą ludności, brak własnych surowców, niewłaściwe proporcje pomiędzy podstawowymi sektorami ekonomicznymi, niewielka aktywność gospodarcza skłania mikropaństwa do szukania innych możliwości pomnażania dochodów publicznych. Taką możliwość wiele z nich upatrzyło sobie w rozwoju sektora usług finansowych. Pozyskiwanie kapitału zagranicznego przejawia się w przychylnym ustawodawstwie podatkowym oraz liberalnym ustawodawstwie dewizowym. Dodatkowo oferowany jest bogaty wachlarz usług bankowych.
Decyzje o niskim opodatkowaniu mają często charakter polityczny. Zmierzają one do tego, aby kraje słabo rozwinięte gospodarczo mogły równoważyć własny niedorozwój ekonomiczny poprzez przyciąganie i prowadzenie na swoim terenie międzynarodowej działalności finansowej. Przyczyną niskich podatków w mikropaństwach jest również mała wydajność źródeł fiskalnych. Znikome dochody ludności oraz skromne majątki w tych krajach uniemożliwiają uzyskiwanie przez budżet państwa znaczniejszych wpływów. W konsekwencji ma miejsce raczej opodatkowanie działalności finansowej i handlu międzynarodowego.
Ideałem dla każdego przedsiębiorcy jest prowadzić działalność gospodarczą w takim systemie podatkowym, w którym nie ma w ogóle podatków lub są one niewielkie, ponieważ wysokie podatki i biurokratyczne przeszkody są często największym hamulcem dynamicznego rozwoju prywatnych przedsiębiorstw.
Wiele krajów świata, aby osiągnąć znaczny rozwój gospodarczy, spełniło ten przyjemny sen, w związku z czym usunęło szereg biurokratycznych przeszkód, a następnie zredukowało lub zlikwidowało jakiekolwiek formy podatków bezpośrednich odnoszących się do określonego prawnego typu spółek, lub form rezydencji (stałego pobytu). W ostatnich dziesięcioleciach nastąpił niewiarygodny rozwój „rajów podatkowych”, które poprzez likwidowanie ograniczeń i liberalizację jurysdykcji zwabiły zagranicznych inwestorów, którym bez tych udogodnień byłoby ciężko w takim miejscu rozwinąć biznes.
Z biegiem czasu wiele krajów takich jak Kajmany, Bahamy stało się znaczącymi centrami finansowymi, w odróżnieniu od przeszłości, kiedy to czerpały korzyści przede wszystkim z produkcji trzciny cukrowej oraz niezbyt rozwiniętego przemysłu turystycznego. Przypływ kapitału do tych miejsc spowodował zainteresowanie się nimi banków, trustów i zakładów ubezpieczeniowych, które chciały znaleźć się w centrum zainteresowania, toteż nikogo nie dziwi, że w wielu, przede wszystkim karaibskich „rajach” znajdują się filie najbardziej znanych na świecie instytucji finansowych zarządzających wielomiliardowymi majątkami klientów tęskniących za usługami, których kontynentalne banki nie mogą zaoferować, a jeśli już to za wysoką opłatą.
Co doprowadziło tak wiele krajów do zmian przepisów podatkowych i istotnego zliberalizowania jurysdykcji w zakresie gospodarczym? Przede wszystkim dążenie do przyciągnięcia kapitału zagranicznego, który przy braku tego rodzaju udogodnień nie miałby najmniejszych powodów, aby skierować wzrok na te właśnie obszary. Po drugie kapitał zagraniczny staje się źródłem zysku rezydujących na miejscu spółek, które oferują mu swoje usługi. W ten sposób dochodzi do szybkiego rozwoju specjalistycznych usług finansowych, których kapitał zagraniczny wymaga lub potrzebuje w swojej działalności handlowo-inwestycyjnej.
Podatek od spadku i darowizn – opodatkowujący majątek, wymierzony od przyrostu substancji majątkowej nabytej w sposób nieodpłatny. Podatek uregulowany jest ustawą z 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn i przepisami wykonawczymi do ustawy. Opłacają go osoby fizyczne.
W konstrukcji prawnej podatku od spadku i darowizn istotny jest podział nabywcy rzeczy lub praw majątkowych na tzw. Grupy podatkowe. Zaliczenie do jednej z trzech grup następuje na podstawie osobistego stosunku osoby nabywcy wobec spadkobiercy lub darczyńcy i posiada istotne znaczenie dla wysokości obciążenia podatkowego.
Różnice miedzy grupami podatkowymi następuje zarówno pod względem skali podatkowej, stopnia progresji, kwoty wolnej od opodatkowania oraz zakresu ulg podatkowych. Obowiązek uiszczenia podatku ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych (spadkobiercy, zapisobiorcy), a w przypadku darowizny obowiązek ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy.
Podstawę opodatkowania stanowi czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych tj. wartość uzyskana po potrąceniu długów i ciężarów. W ustawie określona jest kwota wolna od podatku. Ustawa przewiduje szereg zwolnień od podatku, jak również ulgi, szczególnie dotyczące określonej polityki mieszkaniowej. Wysokość podatku od spadku i darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczany jest nabywca. Ustalone zostały 3 grupy podatkowe. Obliczenie i pobór podatku od darowizn jest z reguły obowiązkiem notariusza, który jest płatnikiem podatku. Ustawa z 10 grudnia 1993 r. o finansowaniu gmin przekazuje podatek od spadku i darowizn gminom, jako ich dochód własny.
W Polsce jest około 5 mln psów, których właściciele powinni płacić roczną opłatę sanitarną zwaną podatkiem od posiadania psów. Szacowane wpływy od wszystkich posiadaczy psa mogłyby zasilić budżet gmin łącznie kwotą 100 mln zł. W praktyce jednak wpływy te stanowią mniej niż pół procentu ogólnych dochodów własnych danej jednostki samorządowej co częściowo wynika z dużej liczby psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych, a częściowo z braku jakiejkolwiek ewidencji płatników tego podatku. W Ostrowie Wielkopolskim, na przykład, kontrola płatności podatków za czworonogi odbywa się przy okazji kontroli nieruchmości lub kontaktów ze służbami weterynaryjnymi, które dokonują szczepień zwierząt. Zdarza się to jednak bardzo rzadko i regułą jest poleganie na uczciwości podatników.
Podatek od posiadania psów – zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych podatek od posiadania psów obowiązane są opłacać osoby fizyczne posiadające psy, chyba, że są zwolnione od tego podatku przez ustawę lub przez uchwałę podjętą przez radę gminy. Zwolnieni na mocy ustawy od wspomnianego wyżej podatku są m.in. członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsulowych, osoby posiadające psy, będące pomocą dla ludzi kalekich, podatnicy, którzy ukończyli 70 lat i prowadzą samodzielnie gospodarstwo domowe, a także ci którzy utrzymują psy w celu pilnowania gospodarstwa rolnego i stad na pastwiskach.
Podatek od środków transportowych – podatek ten uregulowała ustawa z 12 stycznia 1991 r o podatkach i opłatach lokalnych. Podatkowi od środków transportowych podlegają pojazdy samochodowe, ciągniki, przyczepy, motorowery, a także wyposażone w silniki jachty promy i łodzie.) Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych, a także na jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.
W związku z nowelizacją ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, wchodzące w życie 1 stycznia 1997 r. ustalenie rocznych stawek kwotowych w zakresie omawianego podatku nie jest już dokonywane w drodze rozporządzenia MF, lecz w drodze uchwały rady gminy. Rada gminy określa, w drodze uchwały, wysokość stawek podatku od środków transportowych, z tym, że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć wymienionej w ustawie granicy. Przy określaniu stawek rada gminy powinna uwzględnić rodzaj środka, pojemność skokową silnika lub moc silnika, ładowność, masę całkowitą, a ponadto może uwzględnić wiek albo wartość środka transportowego.
Podatek leśny – konstrukcja podatku leśnego określona jest w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach,) która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1992 r. Podatek ten w swojej istocie i konstrukcji zbliżony jest do podatku rolnego. Nie jest to jednak podatek przychodowy, ponieważ fakt, z którym ustawodawca łączy powstanie obowiązku podatkowego w tym podatku polega na posiadaniu lasu, nie zaś na odnoszeniu z niego pożytków lub za prowadzenie gospodarki leśnej jako działalności gospodarczej, w tym sensie las jest wartością majątkową.
Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają wszystkie lasy z wyjątkiem lasów nie związanych z gospodarką leśną, zajętych na ośrodki wypoczynkowe, działki budowlane, rekreacyjne i wyłączonych decyzjami administracyjnymi z gospodarki leśnej na cele inne niż leśne. Lasy nie objęte podatkiem leśnym podlegają podatkowi od nieruchomości. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku leśnego ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które:
– są właścicielami albo samoistnymi posiadaczami lasów lub – posiadają lasy stanowiące własność- Skarbu Państwa lub gminy na podstawie zawartej umowy lub innego tytułu prawnego, a także bezumownie. Obowiązek podatkowy w podatku leśnym od lasów pozostających w zarządzie Lasów Państwowych oraz wchodzących w skład Zasobu Własności Skarbu Państwa ciąży na nadleśnictwach i na jednostkach organizacyjnych Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, faktycznie władających lasami. Od opodatkowania zwolnione są obligatoryjnie lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat, lasy wchodzące w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych, lasy ochronne, oraz lasy wpisane do rejestru zabytków. Ponadto, rada gminy może wprowadzić w drodze uchwały inne zwolnienia niż przewidziano w ustawie. Konstrukcja podstawy opodatkowania jest stosunkowo złożona. Stanowi je liczba hektarów przeliczeniowych ustalona na podstawie powierzchni głównych gatunków drzew w drzewostanie i klas bonitacji.
Ulgi podatkowe: – Po okresie zwolnienia z podatku, dla gruntów wymienionych w trzech ostatnich punktach, stosowana jest ulga podatkowa w wysokości: 75% w pierwszym roku; 50% w drugim. – Podatnikom podatku rolnego, na okres nie dłuższy niż 15 lat, przysługuje 25% ulga inwestycyjna z tytułu: – Budowy lub modernizacji budynków inwentarskich oraz obiektów służących ochronie środowiska. – Zakupu i zainstalowania: deszczowni, urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia gospodarstwa w wodę oraz urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii. – Ulga ta przyznawana jest po zakończeniu inwestycji pod warunkiem jej odpowiedniego udokumentowania.
– Stosowana jest również 60% ulga podmiotowa dla żołnierzy ( odbywających zasadniczą służbę wojskową, służbę zastępczą lub szkolenie wojskowe, trwające dłużej niż 9 miesięcy. – Przewidziane są także ulgi przedmiotowe stosowane z urzędu dla gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich w wysokości: 30% kwoty podatku dla gruntów klas: I, II, IIIa, III, IIIb, lub 60% kwoty podatku dla gruntów klasy IVa, IV, IVb. – Szczególną formą ulgi w podatku rolnym jest zaniechanie ustalania lub poboru podatku. Zaniechanie ma miejsce w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej, która spowodowała istotne szkody majątkowe. Podstawą obliczenia wysokości ulgi jest wysokość otrzymanego przez poszkodowanych odszkodowania z tytułu ubezpieczenia.
– Za specyficzną ulgę uznaje się również prawo wojewody do zaliczenia niektórych gmin do innych okręgów podatkowych. Prawo to przysługuje również radzie gminy w odniesieniu do niektórych wsi. – Rada gminy może wprowadzić inne niż wymienione ulgi i zwolnienia. Rada gminy jest uprawniona do obniżania ceny skupu ustalanych dla potrzeby podatku rolnego.
Pośród ulg i zwolnień wyróżnić można ulgi i zwolnienia stosowane z urzędu oraz przyznawane, na wniosek podatnika, w drodze decyzji przez wójta, burmistrza lub prezydenta. W przypadku podatku rolnego wprowadzono specyficzny mechanizm kumulowania ulg i zwolnień podatkowych. W pierwszej kolejności stosuje się ulgi dotyczące terenów górskich, a następnie ulgi związane z gruntami o niższych klasach, scalonymi, zagospodarowanymi itd., ulgi dla rodzin żołnierzy i ulgi w razie klęski żywiołowej. Każda ulga zmniejsza podstawę do naliczenia kolejnej.
Podatek rolny – opodatkowujący grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha., mający charakter przychodowy. W praktyce wpływy z tytułu podatku rolnego kształtują się na niższym poziomie niż to przewidywano w momencie konstruowania systemu podatkowego gmin. Składa się na to wiele czynników m.in. polityka państwa wobec rolnictwa, system celny, procesy gospodarki, prywatyzacje państwowych gospodarstw.
Podatek rolny uregulowany jest ustawą z 15 XI 1984 r., o podatku rolnym (Dz. U. 1993 r. Nr 94 poz. 431 z późn. zm.). Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty gospodarstw rolnych, w związku z tym podatek jest często mylnie nazywany gruntowym. Podatkowi rolnemu podlegają te grunty gospodarstw rolnych, które stanowią własność, lub znajdują się w posiadaniu osoby fizycznej lub osoby prawnej, albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej (np. Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa).
Z opodatkowania wyłączone zostały grunty: 1) pod jeziorami i wodami płynącymi, 2) stanowiące nieużytki, 3) wpisane do majątku zabytków, 4) zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej inna niż działalność5) rolnicza, 6) stanowiące działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, którzy osiągnęli wiek emerytalny, bądź są inwalidami I lub II grupy, 7) wyłączone na cele nierolnicze na podstawie ostatecznych decyzji administracyjnych. Podmiotami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki nie posiadające osobowości prawnej, które są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych lub posiadające – na podstawie zawartej umowy albo innego tytułu prawnego, a także bezumownie – grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy.) Z obowiązku podatkowego zwolnione są gminy i Skarb Państwa. Od opodatkowania podatkiem od nieruchomości wolne są kościelne osoby prawne, gminy żydowskie, Związek Gmin Żydowskich, jeżeli nieruchomości lub ich części przeznaczone są na cele niemieszkalne (za wyjątkiem wykorzystywanej na działalność gospodarczą), lub mieszkalne duchownych i członków zakonu. Podstawą opodatkowania w podatku rolnym stanowi liczba hektarów przeliczeniowych, która ustalona jest na podstawie powierzchni, rodzajów, klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów oraz zaliczenia do okręgu podatkowego. Na potrzeby podatku, ustalone zostały cztery okręgi podatkowe, do których zaliczono gminy, miasta oraz dzielnice w miastach w zależności od warunków ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych. Tabela zawarta w ustawie o podatku rolnym określa przeliczniki, według których powierzchnię użytków rolnych wyrażoną w hektarach przelicz się na hektary przeliczeniowe. W celu obliczenie podatku należy zastosować odpowiednią stawkę kwotową odnoszącą się do 1 ha przeliczeniowego.
